رعایت بهداشت دهان و دندان در بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است. در این دوره، تغییرات هورمونی میتواند موجب آسیب به لثهها شده و التهاب و خونریزی را در این ناحیه ایجاد کند. هرگونه بیماری و عفونت دهانی در این دوره، از طریق جریان خون به جنین منتقل شده و مشکلاتی را به همراه خواهد داشت؛ مثل زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد و….
- نقش عادات غذایی در بارداری و سلامت دهان و دندان
- آیا دندان خراب در بارداری خطرناک است؟
- مراقبت از دندان در بارداری
- پیشگیری از پوسیدگی دندان در بارداری
- مسواک زدن در بارداری
- درمان دندان درد در بارداری
- آیا درمان دندان درد در بارداری خطرناک است
- چه درمانهایی در دوره بارداری تجویز نمیشود
- درمان خانگی دندان درد در بارداری
علاوه بر این، این وضعیت منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن مادر نیز شده و مستقیماً بر سلامت جنین اثر خواهد داشت.
در ادامه، به بررسی دقیقتر اهمیت حفظ سلامت دندان در دوران بارداری پرداخته شده است.
نقش عادات غذایی در بارداری و سلامت دهان و دندان
در این دوره، تغییر در عادات غذایی دیده میشود. مادر ممکن است تمایل به مصرف میان وعدهها و مواد غذایی داشته باشد که برای سلامت دندان مضر هستند. مصرف و یا بیش مصرفی این مواد، پوسیدگی دندان را به همراه دارد. این مواد عبارتند از:
- مواد غذایی حاوی قند بالا
- نوشیدنیهای گازدار
- مواد غذایی چسبنده
- مواد غذایی اسیدی
و…. در این شرایط، نیاز است تا سعی بر حذف این مواد داشته و در غیر این صورت، به طور منظم در راستای پاکسازی دهان و دندان اقدام شود.
در مقابل مواد غذایی خطرناک، مصرف برخی مواد غذایی منجر به تقویت دندان و لثه میشود؛ موادی مثل:
- مواد غذایی با کلسیم و فسفر بالا مثل ماهی، تخم مرغ، گوشت و مغزها
- مواد حاوی ویتأمین دی مثل قرص ویتأمین دی، ماهی چرب، زرده تخم مرغ
- استفاده از مکمل و ویتأمینها به منظور برطرف کردن نیازهای بدن و جلوگیری از تمایل به خوردن تنقلات فاقد ارزش غذایی.
این مواد علاوه بر حفظ و تقویت بهداشت دهان و دندان، بر سلامت جنین نیز تأثیرات مثبتی خواهد داشت. در مقاله تأثیر تغذیه بر سلامت دهان و دندان به بررسی دقیقتر تأثیر مواد غذایی بر سلامت دهان و دندان پرداخته شده است.
آیا دندان خراب در بارداری خطرناک است؟
خراب شدن دندان و بیماریهای دهانی در این دوران میتواند خطراتی داشته باشد. اصلیترین خطراتی که در این شرایط ممکن است وجود داشته باشد، به شرح زیر است:
عفونت دندانها، عفونت دهان را نیز به همراه داشته که در صورت عدم شناسایی و درمان به موقع، میتواند به بخشهای مختلف بدن انتقال پیدا کند.
علاوه بر این، لثهها در دوران بارداری حساس شده و هرگونه آسیب به دندان در این شرایط، منجر به التهاب و خونریزی لثه میشود.
درد و ناراحتی شدید در این دوره، استرس و فشار را هم برای مادر و هم برای جنین به همراه دارد.
لازم به ذکر است که وضعیت بهداشت دهان و دندان میتواند از مادر به فرزند منتقل شود. طبق تحقیقاتی، ممکن است انتقال باکتری دهانی از مادر به نوزاد رخ داده و سلامت دندانهای نوزاد آینده را نیز به خطر بیندازد.
در نتیجه نیاز است تا مادر به طور منظم تحت چکاپ دندانپزشکی قرار گرفته و وضعیت سلامت دهانی خود را مورد بررسی قرار دهد.
مراقبت از دندان در بارداری
رعایت بهداشت در این دوره از اهمیت زیادی برخودار است. نیاز است تا طبق یک روتین منظم، از مسواک، نخ دندان و دهان شویه استفاده شود.
در ادامه، به بررسی دقیقتر نحوه مسواک زدن در دوره بارداری پرداخته شده است؛ همچنین توصیه میشود مطلب راهکارهای جلوگیری از پوسیدگی دندان را نیز مطالعه نمایید.
علاوه بر این، تهوع صبحگاهی حاوی مقادیر زیادی اسید معده است که میتواند منجر به آسیب به مینای دندان شود. بهتر است پس از تهوع صبحگاهی، دهان را با آب یا محلولهایی حاوی آب و جوش شیرین خفیف شست و شو دهید.
پیشگیری از پوسیدگی دندان در بارداری
داشتن یک روتین بهداشتی منظم، اولین و بهترین گام جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان در این دوره است. یک روتین مناسب در این دوره میتواند به شرح زیر باشد:
- مسواک زدن به مدت دو دقیقه بعد از خوردن صبحانه ترجیحا با خمیر دندان ارگانیک. این عمل باید شامل تمامی بخشهای دهانی از جمله سطح جلو، بالا، پشت دندان، زبان، سقف دهان و لثهها باشد.
- نخ دندان پس از مسواک زدن.
- مصرف آب و شست و شوی دهان پس از تهوع صبحگاهی، پس از مصرف غذاها به خصوص غذاهای قندی و میان وعدهها.
- مسواک زدن قبل از خواب با خمیر دندان حاوی فلوراید خفیف تا متوسط.
- استفاده از دهانشویه.
دیگر نکات مهم در این روتین عبارتند از:
- تعویض منظم سری مسواک.
- عدم استفاده از مواد با درصد فلوراید زیاد.
- چکاپ منظم دندانپزشکی پیش از شروع پوسیدگی و شناسایی به موقع آسیبها.
رعایت این روتین، بهترین روش برای جلوگیری از آغاز بیماریهای دهان و دندان است.
مسواک زدن در بارداری
مسواک زدن اصولی در بارداری، یکی از اصلیترین روشها به منظور جلوگیری از پوسیدگی دندان در بارداری است. مسواک زدن و داشتن روتین منظم و استفاده از محصولات بهداشتی مناسب با این وضعیت، بهترین مراقبت از دهان و دندان را به همراه خواهد داشت.
در این دوره، سعی کنید از مسواکهایی مناسب با سر زیرهای و کوچک استفاده نمایید تا از آسیب به لثهها جلوگیری کند. مسواکهای برقی یکی از گزینههای مناسب به این منظور هستند. مسواکهای برقی مدرن، دارای ساختار و طراحی کاربردی و سنسور فشار بوده تا بهترین سازگاری را با دهان و دندانها داشته باشند. مسواکها چه از نوع دستی و چه از نوع برقی، منظم باید تعویض شوند تا بهترین اثر بهداشتی را داشته باشند.
حرکات مسواک باید ملایم و دقیق و با استفاده از حرکات چرخشی کوچک باشد.
در دوره بارداری، خمیر دندانهایی حاوی فلوراید زیاد، تریکلوزان، سدیوم لورل سولفات و پارابن مناسب نیستند. البته مقادیر کم این مواد ضرری ندارد.
خمیردندانهایی با ترکیبات طبیعی و اورگانیک در این دوره بهتر بوده و خطراتی برای جنین به همراه ندارد. این نوع خمیر دندانها حاوی مواد گیاهی هستند؛ مثل آلوئه ورا، روغن نارگیل، زغال، اسانس طبیعی و…. البته این محصولات ارگانیک باید دارای گواهینامههای USDA Organic باشند تا نشان دهد که این مواد عاری از ترکیبات خطرناک هستند.
دهانشویه نیز بهتر است از نوع ارگانیک بوده و فاقد فلوراید و دیگر ترکیبات قوی در سطوح زیاد باشد.
در صورت استفاده از نخ دندان، بهتر است از نخ دندانهای زیر استفاده شود:
- نخ دندان پنبهای
- نخ دندان پلی تترایلن
نخ دندانهای ضخیم، زبر و دارای اسانس و عطر در این دوره توصیه نمیشود. همچنین بهتر است نخ دندان کشیدن به آرامی انجام شود تا منجر به زخم شدن لثهها نگردد.
در هر صورت، بهتر است انتخاب نوع مسواک، خمیر دندان، دهانشوبه و فلوراید با توصیه دندانپزشک صورت بگیرد. در مطلب طرز صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن میتوانید اطلاعات کاملتری در این زمینه مطالعه کنید.
درمان دندان درد در بارداری
اولین گام درمان این نوع دردها، مراجعه به دندانپزشک است. در زمان مراجعه، حتماً باید به پزشک، وضعیت بارداری و حتی سن جنین اعلام شود تا پزشک بر اساس آن، تجویزهای لازم را انجام دهد. گاهاً برخی داروها، روشهای درمانی و حتی عکسبرداری ممکن است در این دوره غیر مجاز باشند. در دوره بارداری، مسکن و ضد دردهایی مثل استأمینوفنهای خفیف معمولاً عوارضی به همراه نداشته و توصیه میشوند. همچنین ممکن است ضد التهابهایی نیز تجویز شوند.
در صورتی که درد، ناشی از عفونت و پوسیدگی دندان و لثه نباشد، میتوان آن را به کمک راهکارهای خانگی درمان نمود.
آیا درمان دندان درد در بارداری خطرناک است
درمان دردهای دهان و دندان در این دوره با نظارت کامل پزشک، وضعیت کلی مادر و سن جنین انجام میگردد. هرگونه درمانهای پزشکی در بارداری باید با اصول خاصی همراه باشد. یکی از درمانهای کم خطر در بارداری، درمان با بیحسی موضعی یا لیدوکائین است. این نوع بیحسی از نوع تزریقی نبوده و معمولاً کمترین سطح خطر را به همراه دارد؛ با این حال، استفاده از آن بستگی به تشخیص پزشک دارد.
علاوه بر این، در سه ماهه دوم بارداری، بهترین زمان برای انجام درمانهای دندانی است. در این بازه زمانی معمولاً کمترین خطر برای مادر و جنین وجود دارد.
گاهاً در شرایطی که نیاز به درمان اضطراری وجود داشته باشد، مثل شرایط درد شدید و عفونت، که نیاز به جراحی و یا کشیدن دندان را ایجاد کند، بنا به تشخیص پزشک، ممکن است درمانهای خاصی صورت بگیرد.
چه درمانهایی در دوره بارداری تجویز نمیشود
مصرف برخی داروها در دوره بارداری معمولاً خطراتی را به همراه دارد که به دلیل ریسک بالای آن، ممکن است توسط پزشک کاملاً منع شود. این مواد شامل:
- برخی داروهای ضد درد و آنتی بیوتیکها مثل: کدئین، ایبوپروفن، آسپرین، تتراسایکلین و….
- عکسبرداری رادیوگرافی از دندان با اشعه ایکس: در برخی شرایط، در صورت نیاز اورژانسی، ممکن است عکسبرداری با کمک محافظهای شکمی سربی انجام شود.
- بیهوشی عمومی و آرامبخشهای قوی.
- درمانهای پیچیده و طولانی مثل انجام ارتودنسی، ایمپلنت و….
- برخی مواد ترمیمی دندان مثل آمالگام مخصوص پر کردن. این ماده حاوی جیوه بوده و بعضا توسط مواد بیخطری مثل کامپوزیت جایگزین میشود.
این درمانها در این دوره توسط پزشک توصیه نمیشوند؛ مگر در شرایطی که پزشک آن را ضروری بداند.
درمان خانگی دندان درد در بارداری
درمانهای خانگی اصولی، بهترین راه جهت پیشگیری از تشدید درد دندان، کاهش و کنترل درد هستند.
یکی از رایجترین روشها، استفاده از آب نمک گرم است. آب نمک گرم التهابات دندان و لثه را کاهش داده و سطح عفونت را به حداقل میرساند. برای این کار، یک قاشق چای خوری نمک بخصوص نمک صورتی یا نمک دریا را در آب گرم حل کرده و در دهان خود گردش دهید.
کمپرس سرد از دیگر راهکارهای کاهش تورم و التتهاب است. کمپرس سرد میتواند شامل یخهای پزشکی موجود در داروخانهها بوده و یا میتوان یخ را در پلاستیک ریخته، پارچهای دور آن پیچیده و کمپرس را روی منطقه دردناک قرار داد. این کار را هر بار به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه انجام دهید تا تورم و التهاب فروکش کند.
سرکه از مواد قوی و کارامد در کاهش عفونت است. یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و دهان را با آن شست و شو دهید.
میخک مادهای ضد درد و ضد باکتری است. یک عدد میخک را به آرامی بجوید؛ و یا چند قطره روغن میخک را روی پنبه ریخته و روی دندان دردناک قرار دهید. مقدار روغن باید بسیار کم باشد.
چای کیسهای نعنا از دیگر مواد در دسترس و فوری به این منظور است. یک عدد چای کیسهای را در آب داغ خیسانده و زمانی که خنک شد، روی ناحیه دردناک قرار دهید.
این درمانها معمولاً کمترین عوارض را نسبت به داروها و درمانهای شیمیایی دارند. با این حال، در صورت تداوم درد، عدم مشاهده بهبود و تشدید آن، باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید. چرا که این راهکارها برای دردهای عمقی نبوده و تنها برای مشکلات سطحی و جنبههای پیشگیری از تشدید درد کاربرد دارد. در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است عفونت یا آسیب گستردش پیدا کند.